De piemel is niet het probleem. Kent u die uitdrukking, dames en heren? De piemel is niet het probleem.
Ik moest daar aan denken toen vorige week er OPHEF! was rond het programma Gewoon. Bloot. van de NTR. In dit programma laten 5 volwassenen hun naakte lijf zien aan een groep kinderen om zo te laten zien dat we allemaal anders zijn en dat ieder lichaam goed is zoals het is. Door de perfecte Instagram-wereld is dat iets waar veel jongeren aan twijfelen.
En toen kwam er dus OPHEF! Pedofilie! schreeuwden mensen. Het programma moest van de buis, de tere kinderzieltjes moesten beschermd worden tegen deze vreselijkheden. En zoals altijd zijn de mensen die het hardst schreeuwen zelf het meest onzeker, misschien wel over hun eigen dikke buik, hun klapkuiten of hun flaporen.
Maar: de piemel is niet het probleem! maar de reactie van deze mensen. Iedereen heeft een lichaam en iedereen heeft zijn onzekerheden over zijn of haar lijf. Maar we mogen allemaal trots en blij zijn met ons lijf en er zoveel mogelijk van genieten, al dan niet met anderen. Waarom zouden kinderen tegen dat besef beschermd moeten worden?
Deze week was de piemel opnieuw in het nieuws. Nu ging het erom dat jonge acteur een jongetje van 12 had overgehaald om zijn piemel te laten zien tijdens een livestream op Instagram. En zoals zo vaak zijn er dan mensen die dat jongetje verwijten dat hij zijn piemel laat zien. NEE! riep ik, zo hard dat mevrouw Grauwdaat ervan wakker schrok: De piemel is niet het probleem!
Die pestkop is het probleem! Die vervelende pestkop die net zo lang op een jonger kind inpraat, hem gouden bergen belooft (is die 17.000 al betaald?) tot dat het kind bezwijkt voor de druk. En of de pestkop dan wil dat het kind iets jat, een ander kind slaat of zijn piemel laat zien, doet er eigenlijk niet toe. Lieve mensen, die piemel is niet het probleem.
Laten we een fijn weekend hebben, waarin we lief zijn voor ons lijf, of voor dat van een ander natuurlijk. Het is lente, dus laat die kriebels maar komen, zou ik willen zeggen. Ik wens u een hele fijne voortzetting en een aangenaam etensmaal, met spekjes bijvoorbeeld.
Het is de avond voor de verkiezingen en het slaat toe: keuzestress.En niet omdat ik er nog niet uit ben, ik heb van het weekend de knoop doorgehakt. Nee, omdat ik me toch wat zorgen maak wat er hierna gebeurt.
Afgelopen zaterdag stond een interessant artikel in de Volkskrant over de Vlaamse historicus Annelien de Dijn, die het begrip vrijheid heeft onderzocht. Wat bedoelen we nu eigenlijk met vrijheid? Zij legt uit dat van oorsprong vrijheid een meer collectieve invulling had: de Atheners beschouwden vrijheid als gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een democratisch bestuur. De Amerikaanse president Roosevelt onderscheidde 4 soorten vrijheid, waarmee het volk controle had over zowel de politieke als de economische sfeer. De laatste decennia is ons vrijheidsbegrip echter beperkt tot een individualistisch, liberaal concept, gericht op de eigen vrijheid om te doen waar je zin in hebt, te consumeren en te feesten zo veel je wil.
De gezamenlijke verantwoordelijkheid is uit beeld geraakt en dat zien we terug in ons politieke landschap. Kijk naar de liegende volksmenner die zijn campagne bij elkaar jat, de kiezers een onhaalbaar en dubieus ideaal voorspiegelt. Een politicus die geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn uitingen en niet in gesprek wil met mensen die het niet met hem eens zijn (toch een belangrijk deel van je functie).
Of zou er massaal gekozen worden voor een programma dat de grondrechten van een groot aantal Nederlanders bij het grofvuil zet? Een voorstel dat ongrondwettelijk is, maar kniesoor die daar op let. Over onhaalbaar en dubieus gesproken. Maar juist door die onhaalbaarheid wordt iedere eventuele verantwoordelijkheid bij voorbaat vermeden.
Kijk naar de man die al jaren in het Torentje woont. Die alles weglacht, nergens iets van weet, geen herinnering heeft, maar desondanks vindt dat hij de uitgelezen persoon is om de onder zijn verantwoordelijkheid gemaakte fouten te herstellen. Die zegt dat hij verantwoordelijkheid neemt voor de toeslagenaffaire, maar het ondertussen verschrikkelijk vindt “wat die mensen is overkomen” en met die formulering zichzelf er weer handig buiten plaatst. Die lijsttrekker is van een partij die trots tweet dat ze onder zijn leiding 90% van de mensen die zouden willen vluchten uit een oorlog hebben kunnen tegenhouden.
Maar ook de partijen die verregaande klimaatmaatregelen voorstellen vanuit de terecht gevoelde noodzaak (nu of nooit mensen!), ondertussen vergetend dat er een groter draagvlak nodig is voor dergelijke ingrijpende besluiten. En dat niet iedereen 40.000 euro heeft klaarliggen om van het gas te gaan. Alhoewel ik niets doen, het probleem ontkennen, nog erger vind.
Wat ik maar wil zeggen is dat ik hoop dat we met de uitslag die we deze dagen bij elkaar stemmen een koers kunnen inzetten waarbij het begrip vrijheid niet beperkt blijft tot het individuele, ‘mijn vrijheid is belangrijker dan de jouwe’. En dat begrippen als solidariteit, verantwoordelijkheid en lange termijn ook deel gaan uitmaken van ons vrijheidsbesef.
Het zit blijkbaar in ons systeem: wij-zij denken. Mensen willen ergens bij horen en misschien nog wel meer ergens juist níet bij horen. En dan krijg je groepen: De Jets en de Sharks, de Beatles of de Stones, katholiek of protestant, Ajax of Feijenoord, Vitesse of NEC. De middelbare school was vroeger verdeeld in punkers en kakkers (en wat Sjonnies). Maar ook in Tomos- en MT 5-rijders. Of in voetballers en hockeyers. En natuurlijk in rokers en niet-rokers. Er waren zo wel veel wij-zij-clubjes, maar je had allerlei dwarsverbanden en kwam toch nog heel veel verschillende mensen tegen.
Nu lijkt het alsof alle wij-zij verschijnselen langs eenzelfde meetlat gelegd worden. Dus als je tegen de avondklok bent, geloof je ook niet in klimaatverandering, ben je voor Zwarte Piet, tegen 5G, vertrouw je de NOS niet, wil je uit de EU, denk je dat we geregeerd worden door een geheim genootschap van pedofielen, leef je in een dictatuur, denk je dat een tracker van Bill Gates in het corona-vaccin zit en vind je dat je niets meer mag zeggen in dit land. En vice versa.
Lekker makkelijk natuurlijk en heel overzichtelijk bovendien. Maar ik vind het te weinig. Er zijn nog te veel manieren om mensen in hokjes te stoppen die hier niet aan mee doen. En dan ontstaat alsnog verwarring en dat willen we niet. We waren net zo lekker bezig met ons Grote Definitieve Wij-Zij-Overzicht.
Ik wil dan ook voorstellen om ook de volgende kwesties in dit Grote Definitieve Wij-Zij-Overzicht op te nemen: ochtendmens of avondmens, hele of kapotte dooier, hondenmens of kattenmens, knipperlicht gebruiken als je afslaat of ze zoeken het maar uit, naturel of paprika, Spa rood of blauw, ruikt je plas naar aarde na het eten van asperges of niet, begraven of cremeren, automaat of handgeschakeld, Pepsi of Coca Cola, rugslaper of zijslaper en natuurlijk de splijtzwam der splijtzwammen: wc-rol met het velletje voor of achter.
Wat zeg je? Niet te doen?
Klopt. Zullen we dan maar ophouden met dat wij-zij gedoe? Of in ieder geval wat meer aandacht geven voor wat we gemeen hebben met elkaar in plaats van te blijven hameren op de verschillen? En vooral niet denken dat we op basis van één ander standpunt elkaar helemaal niet kunnen vinden?
Na een uit de hand gelopen demonstratie tegen de corona-maatregelen in Amsterdam, werd Nederland afgelopen weekend een toonbeeld van rellen, vernieling en geweld onder de noemer ‘avondklokrellen’. Nu al het woord van 2021.
In steden en dorpen door het hele land gingen mensen (eigenlijk alleen maar jongens, maar dat zijn ook mensen) de straat op om te protesteren tegen de zojuist ingegane avondklok, om de politie uit te dagen, om bushokjes te slopen, de Jumbo leeg te halen of om de Primera te vernielen.
Gelukkig vond bijna niemand dat een goed idee en was de afkeuring massaal. Dit was toch niet het Nederland dat we kennen? Op social media en in talkshows verdrongen mensen zich om publiekelijk af te keuren waar geen weldenkend mens goedkeuring voor geeft.
Toch slaagden er sommigen in om de verantwoordelijkheid niet bij de relschoppers neer te leggen. Natuurlijk was de regering uiteindelijk de schuldige, met al die overbodige maatregelen. Of anders de (fake!) pers, die veel te eenzijdig bericht doen van de coronapandemie. Hyena’s dat ze zijn. Of het waren de moslims, en daar zijn er hier door het slappe immigratiebeleid van de regering veel te veel van.
Maar toen ik deze week het ochtendnieuws bekeek, waar de rellen natuurlijk ook onderwerp van gesprek waren, viel mijn blik op een ander bericht: “Fors meer boetes uitgedeeld voor negeren rood kruis.” Rijkswaterstaat meldt dat in 2020 het aantal boetes dat is uitgeschreven voor het negeren van een rood kruis boven de snelweg met 55% gestegen is.
En ik dacht: dat zijn wij. Dat is óók Nederland. Gewoon schijt hebben aan een rood kruis boven de snelweg, want ík moet naar huis. Maakt me niet uit wat anderen hier van denken, of anderen hier last van hebben, als ik maar zo snel mogelijk thuis ben. Ikke ikke en de rest kan stikken. En als je dat naar de coronapandemie vertaalt, is dat letterlijk op te vatten.
En net zoals de ‘rood-kruis-doorrijder’ vooral anderen in gevaar brengt en er voor zorgt dat de rest nog langer in de file staat, zorgen de corona-ontkenners en de coronamaatregelontduikers er vooral voor dat anderen meer risico lopen en we met z’n allen nog langer in deze corona-file staan.
Maar hé, jij bent lekker op tijd thuis. Fijn voor je.
“Let op taalgebruik. Want taal is voorloper van het handelen. Eens de taal de verkeerde kant is opgegaan, gaat ook het handelen zeer snel de verkeerde kant op. En dan is ook het geweld niet meer veraf. Zorgzaam omgaan met taal is door de digitalisering en de sociale media niet bepaald eenvoudiger geworden. Toch moet men net daarom ook zeer voorzichtig omgaan met woorden.”
Dit zei Angela Merkel in september 2020 bij de Dag van de Konrad Adenauer Stichting. Wijze woorden, die afgelopen week de waarheid die zij in zich dragen eens te meer bewezen hebben. Aangemoedigd, opgehitst, verblind door een president die het al jaren niet zo nauw neemt met de waarheid, bestormt een bende terroristen het Amerikaanse Capitool, waar op dat moment de verkiezingsoverwinning van Biden bekrachtigd werd.
Over die bestorming zal nog een hoop gezegd gaan worden. En hopelijk worden de relschoppers, de indringers, de terroristen en de aanstichters ook ter verantwoording geroepen voor hun rol in deze aanval op de democratische rechtsstaat.
Een van de gevolgen is dat Twitter het account van de president van de VS heeft opgedoekt. Volgens Twitter omdat twee tweets van 8 januari, in het licht van de gebeurtenissen van de laatste weken en die van 6 januari in het bijzonder, gezien werden als ‘verheerlijken van geweld‘. En los ging het: Censuur! De vrijheid van meningsuiting wordt de nek omgedraaid!
En dat is natuurlijk onzin: censuur is per definitie opgelegd door de overheid en dat is hij nou eenmaal zelf; hij heeft nota bene een heel perscentrum in huis. Bovendien: Twitter is een particulier bedrijf en mag een gebruiker weigeren als die zich niet aan de huisregels houdt.
Toch weet ik niet of dit nu gevierd moet worden als overwinning op feitenvrije politiek en de dreiging die daarvan uitgaat. Allereerst lijkt de maatregel van Twitter een bepaalde mate van paniekvoetbal: te laat en te ondoordacht. Ook is het onduidelijk hoe en door wie die beslissing nu precies tot stand gekomen is, waarom anderen wel met bedreigingen wegkomen en dus waar de grens volgens Twitter ligt.
In Amerika is het volgens mij al veel eerder misgegaan: Trump heeft veel te lang zijn gang kunnen gaan met liegen en bedriegen. En natuurlijk zijn er journalisten geweest die hier tegenin zijn gegaan, maar vooral zijn eigen partij heeft hem veel te lang de hand boven het hoofd gehouden. Vanaf de eerste bewering dat zijn inauguratie de best bezochte ooit was tot aan de onbewezen verkiezingsfraude. En alles wat er tussen zat.
En ook hier hebben we parlementariërs die de waarheid verdraaien en onder druk zetten. En natuurlijk zijn we geen Amerika en zal er in ons versplinterde politieke landschap altijd een consensus gezocht moeten worden, maar toch moeten we niet denken dat ‘het hier nooit kan gebeuren’. Onder andere door media en wetenschap weg te zetten als ‘fake’ wordt ook hier ruimte geboden aan het ontstaan van een alternatieve werkelijkheid.
En van die ruimte wordt graag gebruik gemaakt. Thierry Baudet voorop (natuurlijk), die beweert dat er geen sprake is van oversterfte door corona (niet waar). Of door Wilders die in zijn ‘verkiezingsprogramma’ een punt opneemt dat tegen de Grondwet ingaat. Wat minder zichtbaar, maar minstens zo kwalijk: de ‘Rutte-doctrine‘: lak maar weg wat je niet wilt laten zien.
En voor degenen die denken dat wij een te nuchter volkje zijn om, zoals de Trumpers, een overheidsgebouw te bestormen: kijk naar de manier waarop Tweede Kamerleden belaagd worden. Kijk naar de boeren die lekker op de trekker het provinciehuis van Groningen binnenrijden.
Ik hoop dat in 2021 (een gedeeld gevoel voor) waarheid een comeback maakt. Dat vooral de mensen in machtige, verantwoordelijke posities zich bewust zijn van die macht en verantwoordelijkheid en voorzichtig met de waarheid omgaan. En ik hoop dat er tegengas gegeven wordt wanneer er onzin verkondigd wordt. Maar, om een discussie niet gelijk dood te slaan; doe dat met respect en empathie. Immers, woorden doen er toe.
Weer een jaar voorbij, dus weer de behoefte om terug te kijken. Nou ja, eigenlijk heb ik die behoefte helemaal niet. Ik merk dat dit jaar me niet snel genoeg voorbij kan zijn. Achter de rug. Weg ermee. En met dit jaar bedoel ik eigenlijk de lockdown waarin we zitten en die zo’n impact op ons en ook mijn leven heeft.
Zo heb ik maar twee optredens gedaan in het hele jaar; één vlak voor de eerste lockdown en de ander buiten in de zomer. En waar sommigen zo’n lockdown aangrijpen om een album (of twee) bij elkaar te schrijven en op te nemen, heb ik gemerkt dat mijn creativiteit niet echt bevorderd wordt door de kleine cirkel waarin ik me dan beweeg. Weinig gebeurd op muzikaal gebied dus.
Ook het bezoeken van optredens is er niet van gekomen. In februari nog wel naar Tyler Childers geweest (mooi!), maar daarna niets meer. En ik/we hadden nog wel wat mooie concerten op de agenda staan: Larkin Poe, Billie Eilish en Jason Isbell. Hopelijk volgend jaar.
Ook niet doorgegaan: onze geboekte vakantie naar Ibiza. Tot groot verdriet van Lena, natuurlijk. Lang getwijfeld, maar we konden er toch niet blij en onbezorgd heen gaan. En dat is toch de bedoeling van een vakantie, niet?
Wat ook niet gebeurd is dit jaar: ik ben niet ziek geworden! (afkloppen) En ook ons gezin en onze ouders zijn het jaar virusvrij doorgekomen. En de mensen in onze directe omgeving die er wel mee te maken hebben gehad, hebben dat gelukkig goed doorstaan. En dat had ook anders kunnen zijn.
Ik heb ook niet te maken gehad met financiële stress omdat mijn inkomsten als sneeuw voor de zon verdwenen als gevolg van de maatregelen. Ook heb ik me weinig tot geen zorgen hoeven maken om Lena en een eventuele leerachterstand door thuisonderwijs: ze heeft dat fantastisch en heel zelfstandig gedaan (we hebben ons dan ook vaak afgevraagd van wie ze dat heeft).
Ik wil maar zeggen: alles is relatief. Het ongemak dat ik ervaren heb dit jaar, staat in geen verhouding tot de ellende waarmee anderen te kampen hebben.
Verder heb ik vooral met veel verbazing en zo nu en dan verdriet naar de wereld gekeken dit jaar: de politici die hun verantwoordelijkheid voor de toeslagenbeerput niet willen nemen en toch gewoon weer op de kieslijst voor maart staan; een president die zijn verkiezingsnederlaag niet wil erkennen en daarmee de democratie in zijn land op het spel zet; de vele mensen die daarin meegaan; de onwil van een van de rijkste landen van de wereld om 500 kinderen uit de modder van Moira te halen; de algemene onverdraagzaamheid ten aanzien van mensen die anders denken; de virusontkenners; de klimaatontkenners; de racismeontkenners; de (al dan niet anonieme) internetbedreigers; Farmers Defence Force; de koning; volle kerken; volle winkelstraten; volle vliegvelden; nog maar eens een verbreding van de A27…
Genoeg dingen die ik, samen met 2020, achter zou willen laten. Om later op dit jaar terug te kunnen kijken als het begin van iets moois en niet alleen als een jaar waarin er zoveel niet doorging.
Iets uit dit jaar dat ik in ieder geval wel graag meeneem, is mijn favoriete plaat van 2020. En, toppunt 2020, is dat een plaat van de Britse band Haken getiteld….Virus.
Afgelopen weken zijn opnieuw mensen slachtoffer geworden van islamistische terreuraanslagen, dit maal in Nice en Wenen. Opnieuw, want twee weken eerder werd in Parijs al de Franse leraar Samuel Paty vermoord, omdat hij het gewaagd had om Mohammed-cartoons te laten zien in een les over de vrijheid van meningsuiting.
Los van alle blijken van afschuw en medeleven, werd op social media ook de vraag gesteld waarom er nu geen wereldwijde protesten uitbraken. En inderdaad, waarom stroomt de Dam wel vol na een moord door een Amerikaanse politieagent op een zwarte Amerikaan en niet na deze aanslagen op onze vrijheden in ons eigen Europa?
Sterker nog, de enige (Nederlandse) demonstratie waarvan ik het bestaan meekreeg, was van moslim-jongeren die in Arnhem bijeen kwamen om op te komen voor Mohammed. Ik zal ze niet tegenhouden hoor, maar daar heb ik toch wat moeite mee (mijn eerste reactie was: ‘doe dat lekker in een week waarin niemand onthoofd wordt uit naam van de islam’).
Maar de reactie van deze jongeren raakt denkt ik wel de kern. Ze leggen het probleem bij de cartoons of de grappen die over hun geloof worden gemaakt. Maar het probleem is natuurlijk de reactie van een paar extremisten op die grappen en cartoons. Door hier min of meer aan voorbij te gaan en het toch weer over die, voor hen kwetsende, cartoons te hebben, laten ze zien of wekken het vermoeden dat ze de kernwaarden uit onze samenleving niet delen.
Een imam uit Amsterdam oppert in het Parool dat het beledigen van Mohammed strafbaar moet worden. Hij doet de oproep naar aanleiding van een gesprekje met een jongere uit zijn moskee die vroeg wat nu precies het verschil was tussen het aanvallen van bijvoorbeeld joden en zo’n cartoon. Dat zette hem aan het denken, zo staat in het artikel. Ik vind het verontrustend dat een imam, een geestelijk leider, zo’n jongen niet kan uitleggen wat het verschil is tussen discriminatie van echte mensen op grond van geloof en het bespotten van (een symbool van) dat geloof. En dat het verbod op godslastering hier in 2014 is opgeheven. En dat wanneer hij zich gediscrimineerd voelt op basis van zijn moslim-zijn, hij naar de rechter kan stappen. Echt, die imam had zóveel betere antwoorden kunnen geven dan het antwoord dat hij gaf.
En het is natuurlijk zo dat er, ook in Nederland, gediscrimineerd wordt op basis van afkomst of geloof. En wanneer dan de vraag gesteld wordt hoe het komt dat jongeren zodanig radicaliseren, komt dit ook als oorzaak voorbij: jonge moslims voelen zich niet geaccepteerd in de Nederlandse maatschappij en komen daarop in de invloedssfeer van salafisten.
Aan de andere kant wordt precies andersom geredeneerd: omdat moslimjongeren zich niet voegen in de Nederlandse maatschappij met zijn normen, waarden en tradities, worden zij niet geaccepteerd. Onderliggende boodschap is: als je maar ‘normaal’ doet, hoor je er echt wel bij.
De kip of het ei dus. En natuurlijk, zoals eigenlijk altijd ligt de waarheid ergens in het midden. En niet heel populaire zienswijze op dit moment, maar goed. Maar ik zou het fijn vinden als imams en andere al dan niet invloedrijke geestelijk leiders uit de moslimgemeenschap behalve de koran ook een stukje maatschappijleer gaan onderwijzen. Je kunt namelijk niet aan de ene kant dergelijke aanslagen afkeuren om vervolgens de oorzaak bij de vrijheid van meningsuiting en daarmee bij onze rechtsstaat te leggen.
Ondertussen is er, naar aanleiding van het stuk in Parool een petitie gestart om het beledigen van de profeet (en al die andere profeten en goden dan?) strafbaar te stellen. Deze is meer dan honderdduizend maal getekend. Volgens voornoemde imam laat de massale steun zien welk gevoel er onder moslims leeft: ‘Moslims voelen zich onder druk gezet, weggezet als tweederangs burgers. En dan wordt ook nog een van hun iconen beledigd.’
Volgens mij laat die steun vooral zien dat die lessen maatschappijleer hard nodig zijn. Als er tenminste nog leraren zijn die ze durven te geven.
(En dat had de laatste zin moeten zijn, toen ik dit gisteren schreef. Ondertussen bleek vandaag dat een leraar uit Rotterdam heeft moeten onderduiken vanwege bedreigingen naar aanleiding van een cartoon die in zijn lokaal hing en komt die laatste zin toch in een heel ander daglicht te staan. Nou, voor nu laat ik het hier maar bij en vraag me met Marvin Gaye af: “What’s going on?”)
The whole truth and nothing but the truth. Een bekende zin uit Amerikaanse films waarin een getuige voor de rechtbank moet zweren om de waarheid, de gehele waarheid en niets dan die waarheid te spreken. Maar wat is waar? De laatste tijd staat het begrip ‘waarheid’ nogal onder druk. Nu zijn er natuurlijk altijd mensen die zich aan de realiteit onttrekken en ik denk dat iedereen van tijd tot tijd die neiging wel heeft. Maar het lijkt alsof er nu wel heel weinig overeenstemming bestaat over wat waar is.
En dat is gevaarlijk. Als we het er niet over eens zijn dat vaccins veilig zijn, daalt de vaccinatiegraad en ontstaat een gevaar voor de volksgezondheid. Als klimaatverandering ontkend wordt, nemen we niet de maatregelen die nodig zijn om de planeet leefbaar te houden. En als we die overeenstemming over wat realiteit is niet hebben, staat ons democratisch stelsel op het spel.
Ik ben niet de enige die een verband ziet met de opkomst van social media (en welke rol die daarbij spelen wordt prachtig helder gemaakt door Arjen Lubach). Mensen halen hun informatie van Twitter of Facebook, waardoor een dansleraar die 20 jaar geleden ook iets medisch heeft gestudeerd of een model dat een paar uurtjes heeft gegoogled opeens ook een nieuwsbron zijn.
Het helpt dan niet dat staten zoals Rusland via diezelfde social media desinformatie-campagnes voeren met als doel om democratieën te verzwakken. En het helpt al helemaal niet als onze democratisch gekozen volksvertegenwoordigers zelf ook de waarheid geweld aan doen. En natuurlijk komt dan gelijk de naam Trump bovendrijven, met zijn ondertussen meer dan 20.000 leugens sinds zijn aantreden (dat zijn er zo’n 15 per dag).
Maar ook dichter bij huis probeert de regering door slimmigheidjes de waarheid naar haar hand te zetten, zodat de ‘waarheid’ beter aansluit op het regeringsbeleid. Zo wordt de verminderde stikstofuitstoot als gevolg van de verlaging van de maximumsnelheid anders berekend dan de extra stikstofuitstoot als gevolg van de verhoging van diezelfde maximumsnelheid een paar jaar eerder. Om maar een ‘wetenschappelijke’ onderbouwing van je beleid te kunnen laten zien. Ook de milieurapporten die moesten bewijzen dat de milieuschade van Lelystad Airport binnen de richtlijnen blijft, blijken keer op keer ondeugdelijk.
Ondertussen is de regering een offensief tegen desinformatie gestart. Al langer waarschuwt ze voor (voornamelijk Russische) desinformatie die onze democratie bedreigt. Er is, ondanks toezeggingen, overigens nooit een bewijs geleverd voor Russische inmenging (in NL). Maar dat neemt niet weg dat nepnieuws een destabiliserende en polariserende werking kan hebben in een samenleving.
Maar, beste regering, als je dat zo belangrijk vindt, zorg dan in ieder geval dat je je eigen shit op orde hebt! Hou op met die slimmigheidjes en die bij elkaar geprutste rapporten die je voorgenomen beleid moeten verdedigen. Baseer je beleid op feiten en niet andersom. Geef geen verdere aanleiding om het vertrouwen in politiek, wetenschap en media nog verder te verliezen.
Niet dat er overigens altijd een aanleiding nodig is, sommigen verliezen geheel zelfstandig het contact met de werkelijkheid. En dat kan best zorgelijk zijn voor familie en vrienden. Dus, om te kunnen checken in hoeverre je je zorgen moet maken, hier een handig overzicht:
Of beter nog: #VVMU. Hashtag Vrijheid Van MeningsUiting. Vooral te gebruiken wanneer je vindt dat je “in dit land niets meer kan zeggen”. Om vervolgens toch van alles te kunnen roepen, posten of tweeten. De (sociale) media staan er vol mee: meningen. En ‘sociale’ staat tussen haakjes, want ook in andere media worden meningen veelvuldig als belangrijk en noemenswaardig gezien. Zodat de gemiddelde talkshowgast niet meer iets hoeft te weten over een onderwerp, als hij of zij er maar een mening over heeft.
Nu ben ik bang dat ik tot nu toe in deze schrijfsels een schreeuwend gebrek aan mening heb laten zien. Het is misschien allemaal wat te genuanceerd. Veel mitsen, maaren en andere kanten. Zo wordt het natuurlijks niks met dit blog. (alleen dat al: blog. Iedereen weet dat je moet vloggen tegenwoordig). Dus om een inhaalslag te maken, wil ik wat dingen op een rij zetten waarover ik een mening heb.
Allereerst: joggers die voor een stoplicht op de plaats blijven joggen totdat het groen is, daar vind ik wat van. Automobilisten die geen richting aangeven op een rotonde. Vind ik ook wat van. Mensen die op straat hun telefoon op speaker hebben staan terwijl ze in een al dan niet zeer persoonlijk gesprek zijn, daar heb ik ook een mening over. Mensen die wel van muziek zeggen te houden, maar geen enkele artiest kunnen opnoemen die ze goed vinden. Meisjes met een Metallica t-shirt van de Hennes. Mensen met een Nederlandse vlag in hun twitter-profiel. Mensen die vinden dat andere mensen, die tegen Zwarte Piet zijn, dan maar terug moeten naar hun eigen land. Mensen die Lange Frans of Robert Jensen nog serieus nemen. Of wanneer mensen, na een dagje strand, het hele strand onder de rotzooi achterlaten.
Ik vind er ook wat van dat ik zelf nog steeds klant ben van de Action of Ryanair (om maar eens wat te noemen), ondanks dat ik best weet wat een enorm kutbedrijven dat zijn. Mensen die nog kiloknallers kopen. Heb ik een mening over. Of dat er nu vanuit het kabinet een minimale prijs voor een vliegticket wordt vastgesteld van maar liefst €36,-. Nee, dat gaat helpen. Mensen die ieder initiatief voor een betere wereld afserveren met de dooddoener dat dat maar een druppel op een gloeiende plaat is. Of zelfbenoemde deskundigen die zich niet op wetenschappelijke informatie baseren, maar op ‘andere bronnen’. Influencers als verschijnsel. Influencers die, niet gehinderd door enige kennis, de meest gevaarlijke onzin de wereld inslingeren. Mensen die vinden dat voetballers, acteurs of andere artiesten zich niet mogen/of juist moeten uitspreken omdat ze nu eenmaal voetballer, acteur of artiest zijn.
Waar ik ook iets van vind: dat niets van wat je zegt nog uitmaakt als je op welk vlak dan ook een andere mening hebt. Omdat je dan al verdacht bent, of bij het verkeerde kamp hoort. Alsof je het dan helemaal nergens meer over eens kunt zijn. En ik snap de verleiding wel hoor. Het is makkelijk om de wereld in goed-fout of zwart-wit te zien. Lekker overzichtelijk. Maar dat is het niet. Dus, laat ik bij mezelf blijven: wat je mening ook is, ik zal er naar luisteren en proberen te begrijpen. Zelfs wanneer je zo’n jogger bent die voor het stoplicht staat te hupsen.
Maar ik zou daar nog wel een voorwaarde aan willen verbinden: dat je mening ook ergens op gebaseerd is. En dan liever niet op een tweet van iemand die het ook weer op Facebook gelezen heeft. Ik vind het vreemd dat veel mensen die de vrijheid van meningsuiting zo belangrijk vinden, tegelijkertijd zo achteloos met het formuleren van hun mening omgaan. Houdt die vrijheid niet ook de verplichting in om je mening zorgvuldig te bepalen voordat je die verkondigt?
Het beeld van George Floyd, op de grond, met een knie van een politieagent in zijn nek, zal me nog lang bijblijven. Een grote man, onderworpen aan de politiemacht, angstig roepend dat hij pijn heeft. Roepend om zijn moeder. De politieagent blijft onverstoorbaar. Hand in z’n zak, alsof hij een wandelingetje aan het maken is. Ondertussen George Floyd de adem benemend.
Het is ondertussen een week geleden en het laat mij niet los. En met mij velen. Wereldwijd zijn er protesten uitgebroken tegen het politiegeweld in de VS dat zich te vaak op zwarte Amerikanen richt. Opnieuw blijkt dat racisme nog lang niet de lelijke kop is ingedrukt en dat we hier tegen moeten blijven strijden.
Het is triest om te zien dat de discussie in de media op dit moment meer gaat over de manier waarop die strijd gevoerd wordt, dan over het waarom van de strijd. De protesten lopen op verschillende plaatsen uit de hand met geweld en plunderingen als gevolg. Nu geloof ik niet in geweld als oplossing, maar ik realiseer me dat ik, vanuit mijn veilige (witte) positie, in dit geval misschien niet de meest relevante mening heb.
Trevor Noah, presentator van de Daily Show, heeft er wel iets zinnigs over te zeggen. Hij stelt dat we als samenleving een soort contract hebben, waarin we regels afspreken. En als je je aan die regels houdt, kun je je ontwikkelen, in je levensonderhoud voorzien en ben je veilig. Als nu precies die overheidsinstantie die jou veilig zou moeten houden, je keer op keer intimideert, bedreigt, mishandelt en vermoordt, waarom zou je je dan, als zwarte in Amerika, nog gebonden voelen aan dat contract?
In de Volkskrant wordt een demonstrant geciteerd die zegt geen medelijden te hebben met een zwarte ondernemer wiens zaak geplunderd is, want “hij is onderdeel van het systeem”. Ik vind dit een onrustbarende gedachte. Als we niet meer geloven in ons democratisch rechtssysteem, waar zijn we dan? Onze democratie is kwetsbaar, blijkt eens te meer, en voor een groot deel gebouwd op vertrouwen.
En ik snap dat dat vertrouwen verdwijnt wanneer je jaren, decennia, eeuwen, buitengesloten wordt. Ik keek naar “I am not your negro” een docu over de zwarte burgerrechtenbeweging aan de hand van een onvoltooid manuscript van James Baldwin. Wat me trof, buiten de gruwelijke beelden, is hoe weinig er eigenlijk veranderd is. In 1965 wordt ook de vraag gesteld of die protesten nog nodig zijn. De zwarte Amerikanen hebben toch kansen? Ze kunnen toch dokter worden, of notaris of politicus? Precies het ‘bewijs’dat nu aangevoerd wordt om te onderbouwen dat het toch zo erg niet is.
Terwijl ook in de Corona-crisis maar weer eens is gebleken dat de zwarte bevolking nog steeds op achterstand staat. Ze hebben minder toegang tot gezondheidszorg, minder vangnet, zijn minder vermogend om een situatie als deze op te kunnen vangen. Witte Amerikanen hebben gemiddeld 10 keer zoveel vermogen als zwarte Amerikanen.
En ook hier kun je spreken van (al dan niet geinstitutionaliseerd) racisme: denk aan de uitzendbureaus die sneller een Wim aannemen dan een Ahmed, denk aan de belastingdienst die aan etnisch profileren doet. Maar ook aan het gegeven dat kinderen met een allochtone achtergrond een lager schooladvies krijgen dan autochtone kinderen. Hoezo gelijke kansen?
In de docu legt Baldwin uit wat het betekent om geen plek te hebben in de samenleving, in de cultuur. Hij herinnert zich dat hij als jongetje graag naar westerns keek, zichzelf in de cowboy-heldenrol fantaserend, om er later achter te komen dat hij in wezen de Indiaan zou zijn geweest in zo’n film. Hij komt er langzaam achter dat er geen plek is voor mensen als hij in de cultuur en dus in de samenleving.
En het klopt: zwarte Amerikanen zijn ondervertegenwoordigd in media, leidinggevende posities, politiek en zo meer. En dat geldt ook voor andere minderheden, vrouwen en de LGBTQ-gemeenschap. Ook in Nederland zie je dit: afgelopen week zaten in een talkshow een stuk of 6 witte mensen te praten over rassenongelijkheid in Amerika. En als dan, een week eerder, naar buiten komt dat de NPO een (toegegeven, tenenkrommende) poging heeft gedaan om het beeld in hun programma’s wat diverser te maken (de beruchte Divibokaal), gaat ook hier de discussie niet over de onderliggende vraag, maar alleen nog over de manier waarop die beantwoord wordt.
Laten we ons niet afleiden van waar het werkelijk over gaat. Laten we in gesprek gaan en blijven over racisme, discriminatie en ongelijkheid. Laten we ook luisteren naar en leren van elkaar. Laten we er samen voor zorgen dat iedereen zich onderdeel van onze samenleving voelt, ongeacht huidskleur, geloof of geaardheid. En laten we elkaar vooral de ademruimte gunnen die George Floyd ontnomen is.
