“Let op taalgebruik. Want taal is voorloper van het handelen. Eens de taal de verkeerde kant is opgegaan, gaat ook het handelen zeer snel de verkeerde kant op. En dan is ook het geweld niet meer veraf. Zorgzaam omgaan met taal is door de digitalisering en de sociale media niet bepaald eenvoudiger geworden. Toch moet men net daarom ook zeer voorzichtig omgaan met woorden.”
Dit zei Angela Merkel in september 2020 bij de Dag van de Konrad Adenauer Stichting. Wijze woorden, die afgelopen week de waarheid die zij in zich dragen eens te meer bewezen hebben. Aangemoedigd, opgehitst, verblind door een president die het al jaren niet zo nauw neemt met de waarheid, bestormt een bende terroristen het Amerikaanse Capitool, waar op dat moment de verkiezingsoverwinning van Biden bekrachtigd werd.
Over die bestorming zal nog een hoop gezegd gaan worden. En hopelijk worden de relschoppers, de indringers, de terroristen en de aanstichters ook ter verantwoording geroepen voor hun rol in deze aanval op de democratische rechtsstaat.
Een van de gevolgen is dat Twitter het account van de president van de VS heeft opgedoekt. Volgens Twitter omdat twee tweets van 8 januari, in het licht van de gebeurtenissen van de laatste weken en die van 6 januari in het bijzonder, gezien werden als ‘verheerlijken van geweld‘. En los ging het: Censuur! De vrijheid van meningsuiting wordt de nek omgedraaid!
En dat is natuurlijk onzin: censuur is per definitie opgelegd door de overheid en dat is hij nou eenmaal zelf; hij heeft nota bene een heel perscentrum in huis. Bovendien: Twitter is een particulier bedrijf en mag een gebruiker weigeren als die zich niet aan de huisregels houdt.
Toch weet ik niet of dit nu gevierd moet worden als overwinning op feitenvrije politiek en de dreiging die daarvan uitgaat. Allereerst lijkt de maatregel van Twitter een bepaalde mate van paniekvoetbal: te laat en te ondoordacht. Ook is het onduidelijk hoe en door wie die beslissing nu precies tot stand gekomen is, waarom anderen wel met bedreigingen wegkomen en dus waar de grens volgens Twitter ligt.
In Amerika is het volgens mij al veel eerder misgegaan: Trump heeft veel te lang zijn gang kunnen gaan met liegen en bedriegen. En natuurlijk zijn er journalisten geweest die hier tegenin zijn gegaan, maar vooral zijn eigen partij heeft hem veel te lang de hand boven het hoofd gehouden. Vanaf de eerste bewering dat zijn inauguratie de best bezochte ooit was tot aan de onbewezen verkiezingsfraude. En alles wat er tussen zat.
En ook hier hebben we parlementariërs die de waarheid verdraaien en onder druk zetten. En natuurlijk zijn we geen Amerika en zal er in ons versplinterde politieke landschap altijd een consensus gezocht moeten worden, maar toch moeten we niet denken dat ‘het hier nooit kan gebeuren’. Onder andere door media en wetenschap weg te zetten als ‘fake’ wordt ook hier ruimte geboden aan het ontstaan van een alternatieve werkelijkheid.
En van die ruimte wordt graag gebruik gemaakt. Thierry Baudet voorop (natuurlijk), die beweert dat er geen sprake is van oversterfte door corona (niet waar). Of door Wilders die in zijn ‘verkiezingsprogramma’ een punt opneemt dat tegen de Grondwet ingaat. Wat minder zichtbaar, maar minstens zo kwalijk: de ‘Rutte-doctrine‘: lak maar weg wat je niet wilt laten zien.
En voor degenen die denken dat wij een te nuchter volkje zijn om, zoals de Trumpers, een overheidsgebouw te bestormen: kijk naar de manier waarop Tweede Kamerleden belaagd worden. Kijk naar de boeren die lekker op de trekker het provinciehuis van Groningen binnenrijden.
Ik hoop dat in 2021 (een gedeeld gevoel voor) waarheid een comeback maakt. Dat vooral de mensen in machtige, verantwoordelijke posities zich bewust zijn van die macht en verantwoordelijkheid en voorzichtig met de waarheid omgaan. En ik hoop dat er tegengas gegeven wordt wanneer er onzin verkondigd wordt. Maar, om een discussie niet gelijk dood te slaan; doe dat met respect en empathie. Immers, woorden doen er toe.